“Daarna werd Jezus door de Geest meegevoerd naar de woestijn om door de duivel op de proef gesteld te worden. Nadat Hij veertig dagen en veertig nachten had gevast, had Hij grote honger.” Matheus 4: 1
“Op een dag, toen ze aan het vasten waren en een samenkomst hielden voor de Heer, zei de heilige Geest tegen hen: ‘Stel Mij Barnabas en Saulus ter beschikking voor de taak die Ik hun heb toebedeeld.’ Nadat ze gevast en gebeden hadden, legden ze hun de handen op en lieten hen vertrekken.” Handelingen 13: 2-3

Vastentijd
Op zondag 9 maart begint in onze kerk de veertigdagentijd. Veertigdagen om je voor te bereiden op Pasen. In de katholieke traditie noemen ze deze tijd ook wel de vastentijd. De tijd van onthouding en vaak worden er een aantal dagen door de katholieken minder of anders gegeten. Dit is afhankelijk van de plaatselijke traditie. In de protestantse traditie zit dat wat anders in elkaar, die zijn wat meer gericht op het woord. De veertigdagentijd kent eigenlijk drie aspecten bij de protestanten:

1. Tijd van verootmoediging. Wat zijn mijn zonden? En hoe kom ik daarvan af?
2. Tijd van herdenken. Wat heeft Jezus allemaal voor mij gedaan om mij vrij te maken van de last van de zonde?
3. Tijd van bezinning. Wat betekent de lijdenstijd en Pasen voor mij persoonlijk?

We zien momenteel een trend dat binnen de protestantse traditie er meer aandacht komt voor dat
vasten. Het onthouden van voedsel of andere gewoonten die ons belemmeren om ons te concentreren op de werkelijke boodschap. Of zoals Dietrich Bonhoeffer dat schreef: “Verzadigt vlees bidt niet graag en is niet bereid om te offeren voor de dienst van Christus” Juist in het vasten maken we plaats voor de boodschap van Christus.

In onze tijd is vasten redelijk populair geworden. In een cultuur die gericht is op consumptie en genot betekent vasten je losmaken van verkeerde gewoonten. Ik las in de krant een artikel over artsen die vasten om ons zo gezonder te laten eten, niet meer te roken en meer te laten bewegen. Vasten is dus populair, nu nog het doel waarom we dat doen?

De bijbel over vasten
Het eerste wat we daar over moeten zeggen is dit. In de Bijbel is vasten een vrijwillige keuze. Er is geen gebod en er is ook geen sacrament. In het oude testament is vasten vooral een uiting van rouw en berouw. Zo lezen we dat de inwoners van Ninevé gingen vasten omdat ze zich wilden bekeren en gehoorzaam wilden zijn aan God. Na de ballingschap zijn er bij de joden wel vaste dagen ontstaan om te vasten en die worden door religieuze joden nog steeds gehouden. Het zijn:

1. De grote verzoendag; op die dag worden de zonden beleden en wordt er gevraagd om vergeving aan God en aan elkaar. Er wordt dan 24 uur niet gegeten, niet gewassen en ze hebben geen seks. Bovendien dragen ze geen leren schoenen uit respect voor God en de heiligheid van de aarde.
2. En dan nog de vier vastendagen die ontstaan zijn na de val van de tempel in 70 na Christus. Deze dagen zijn dagen van rouw en de joden herdenken dan, dat ze de tempel en de offers zijn kwijtgeraakt.

In het nieuwe testament lezen we dat Jezus veertigdagen vast na zijn doop en als voorbereiding op de verzoeking van de duivel. Het lijkt er veel op, dat Jezus hiermee verwijst naar Mozes en Elia.
In Exodus 34 lezen we dat Mozes zich veertig dagen lang onthield van eten en drinken en dat lezen we ook bij Elia in 1 Koningen 19. Jezus laat hiermee zien dat Hij de ware profeet is.

Later lezen we dat ook bij Jezus vasten een teken is van rouw en berouw. Maar dat Hij er ook een nieuwe betekenis aan wil geven, namelijk dat je intenser gaat leven met God. Hij legt een verbinding tussen bidden en vasten en de kracht van de Heilige Geest. En zo komen we het vasten later ook weer tegen in het boek Handelingen. Vasten als middel om intenser bij God te komen en je los te maken van wereldse zorgen, verlangens of verleidingen.

Heilig je leven
Het thema van de Protestantse kerk is dit jaar voor de veertigdagentijd “Heilig je leven”. Heilig betekent hier afzonderen, apart zetten en ook toewijden aan de Heer. Losmaken dus van de wereldse dingen. Het vraagt om bezinning op de relatie met God, met onszelf en met onze naaste. Ze omschrijven het zelf zo: “Leven in het licht van Gods koninkrijk vraagt niet om positief afwachten, maar we worden uitgedaagd om als ‘nieuw’ te leven en zo te onderscheiden wat echt belangrijk is”

Zo gaan we ieder persoonlijk de veertigdagentijd in. Een tijd van bezinning met als doel om dichter bij Jezus te komen. Probeer daar ook wat structuur in te brengen zodat het ook wat verdieping oplevert. Bijvoorbeeld je kunt iedere dag naar de podcast “Eerst dit” luisteren (maar 7 minuten) of de veertigdagenkalender van ‘Petrus’ lezen en er zijn nog heel wat boekjes te koop die je kunnen helpen. Ik wens je in ieder geval veel sterkte toe om vol te houden en je zelf vrij te maken. En dat je daarbij ook de kracht van de Heilige Geest mag ervaren.

Pieter Knijff

Deze meditatie is gepubliceerd in de Tsjerkepraat van 6 Maart 2025