Ze betaalden hem dertig zilverstukken.
Mattheüs 26: 15b

In onze Nederlandse taal krijgt de discipel Judas de nodige aandacht. We kennen het woord “Judasloon”, wat betekent dat je geld ontvangt omdat je iemand hebt verraden. En dat is wat anders dan vindersloon of tipgeld. Ik denk meer aan de joden die in de tweede wereldoorlog zijn verraden om geld. Dan kennen we nog de “Judaskus”, een kus die ongemeend is en met liefde niets te maken heeft, eerder met haat.

En als laatste kennen we “De valse Judas” en daarmee bedoelen we de valsspeler, de onbetrouwbare huichelaar. Ik denk dat weinig ouders de behoefte hebben om hun kind Judas te noemen, je wilt dat het kind niet aandoen. Toch noemde Astrid Holleeder haar eerste boek “Judas een familiekroniek” waarin ze wijst op het valse spel van haar vader en broer. In de veertigdagentijd gedenken en lezen we het Lijdensverhaal van Jezus en daar speelt Judas een bedenkelijke rol in. Deze keer gaan we daar even wat dieper op in.

De aanleiding
Het begint bij een bezoek van Jezus aan Maria, Lazarus en Martha. Maria heeft alvast kostbare olie bewaard voor als Jezus sterven gaat. Ze moet een rijke vrouw geweest zijn, want de waarde van het flesje olie is 300 denarie en dat komt overeen met een jaarsalaris in die tijd. Blijkbaar voelt Maria aan, dat Jezus zijn tijd gekomen is en zij wil Hem nu alvast zalven. Het is vooral Judas die zich hieraan ergert. Hij – de zuinige penningmeester – ziet andere mogelijkheden voor het geld wat de olie zou hebben opgebracht als je het zou verkopen. In ieder geval had je de armen ermee kunnen helpen. Maar Jezus keurt haar daad goed, zolang Hij nog hierop aarde is, kunnen ze Hem nog zalven en eerbewijzen.

De daad
Het is voor Judas de zoveelste frustratie. Hij is blijkbaar diep teleurgesteld in Jezus. En als de hogepriesters iemand zoeken om Jezus te verraden is hij wel bereid. Hij krijgt dertig zilverlingen, de prijs die betaald werd als iemands slaaf gedood werd of verwond raakte. Voor dat geld geeft hij Jezus een kus in de Hof van Getsemane, zodat de Romeinse soldaten weten wie ze moeten arresteren. Judas wordt van een volgeling van Jezus, nu een verrader van Jezus.

Het gevolg
Judas krijgt echter spijt van zijn daad, als hij ziet dat Jezus ter dood wordt veroordeeld. Dat was niet zijn bedoeling geweest, hij had alleen Jezus eens een lesje willen leren. Nu voelt hij zich medeverantwoordelijk voor de dood van Jezus en dat weegt te zwaar. Hij brengt het geld weer terug, maar de hogepriesters willen het niet terug. Uit pure wanhoop gooit hij het dan maar in de tempel. Hij wil er niets meer mee te maken hebben. Het vervolg van het verhaal is dat Judas een hele andere weg gaat dan Petrus. Petrus maakt ook fouten, maar die zoekt Jezus weer op, vraagt om vergeving en wil er weer bij horen. Judas niet. Het schuldgevoel drukt te zwaar op hem en hij zoekt de eenzaamheid op. Wat de doodsoorzaak precies is weten we niet, Mattheüs zegt dat hij zelfmoord pleegde, Lucas zegt dat hij een dodelijke val maakte en de kerkvader Augustinus zei dat beide waren gebeurd; De tak waar Judas zich aan verhing brak af. Maar hoe dan ook hij stierf een verschrikkelijke eenzame dood.

Het motief
Wat is het nu het motief van Judas zijn handelen? Lucas is daar duidelijk in. Het is de Satan zelf die hem hiertoe heeft aangezet. En het lijkt er ook op dat Jezus dit zelf ook zo zag. Het ging hier om vervulling van de schrift. Jezus reikt dan ook Judas het brood toe tijdens het vieren van het avondmaal, waarmee hij duidelijk maakt dat deze discipel hem zal verraden.

Hoe Judas in de handen van de duivel is gekomen? Ja, de Bijbel geeft daarop geen precies antwoord, maar duidelijk is wel dat de geldzucht van Judas een rol heeft gespeeld. Johannes noemde Judas een oneerlijke penningmeester, die zichzelf minstens zo belangrijk vond als de armen. Die bekrompen zuinigheid heeft hem verder bij Jezus vandaan gebracht, immers die stond voor genade en barmhartigheid. En dat helemaal gratis.

Opmerkelijk is die reactie van Judas als hij het geld weer terugbrengt bij de hogepriesters. Hij zegt dat hij daar moreel verkeerd heeft gehandeld, hij heeft een onschuldige aangeklaagd en dat is volgens Deuteronomium 19 vers 11 strafbaar, je mag niet iemand veroordelen omdat je hem haat of bevooroordeeld bent. Blijkbaar zit Lucas nog heel erg vast aan het wettische denken en heeft totaal geen oog voor wat God met Israël wil, namelijk een nieuwe afspraak maken met Israël gebaseerd op genade. Hij spreekt daar in ieder geval niet over en hij ziet voor hem zelf ook geen genade meer.

Wat moeten wij ermee?
In ieder geval is de rol van Judas niet voorbeeldig en eerder een waarschuwing. Wie volgeling van Jezus wil worden doet er goed aan om achter Hem te blijven staan. En verder kunnen we van Judas nog veel leren. Ik benoem een paar dingen:

1. Dat we geen motieven gaan zoeken om ons van Jezus los te maken. Vooral geld, macht en bezit kunnen dat heel makkelijk worden.
2. Dat we de Satan niet moeten toelaten en dat hij ons denken, willen, voelen en handelen gaat bepalen.
3. Dat we altijd moeten weten dat er een weg is naar vergeving. De Bijbel hanteert het principe dat voor elke zonde waar we berouw voor tonen vergeving mogelijk is.

Zo leert ons het Lijdensverhaal verschillende aspecten en rolpatronen. En helpt het ons om op een juiste wijze Jezus te volgen.

Pieter Knijff

Deze meditatie is gepubliceerd in de Tsjerkepraat van februari 2021

Wil je in gesprek over belijdenis doen neem dan contact op met onze pastoraal werker of predikant.