Polarisatie

De liefde is geduldig en vol goedheid. De liefde kent geen afgunst, geen ijdel vertoon en geen zelfgenoegzaamheid. Ze is niet grof en niet zelfzuchtig, ze laat zich niet boos maken en rekent het kwaad niet aan, ze verheugt zich niet over het onrecht maar vindt vreugde in de waarheid. Alles verdraagt ze, alles gelooft ze, alles hoopt ze, in alles volhardt ze.1 Korinthe 13: 4-7

Inleiding
Als één thema het jaar 2023 gekenmerkt heeft, dan is dat wel het thema polarisatie. Volgens mij waren de tegenstellingen nog nooit zo groot, in de politiek, in de kerk en in de samenleving.
Mogelijk een gevolg van een sterk groeiend individualisme. Niet “wij” maar “ik” of “wij” tegenover “zij”. Maar met al die tegenstellingen bouw je weinig meer op en raak je elkaar kwijt.

Ik kan de uitslagen van de verkiezingen in 2023 dan ook niet anders zien, dan wat Hosea Israël al voorspelde “Wie wind zaait zal storm oogsten”. (Hosea 8:7) Toen omdat de Israëlieten onrechtvaardig handelden, God niet meer gehoorzaam waren en afgoden dienden. Nu omdat we buitenlanders tegenover binnenlanders plaatsen, plattelandsbewoners tegenover inwoners van de stad, boeren tegenover burgers en armen tegenover rijken.

En is het binnen de kerk zoveel beter? (We zouden wel beter kunnen weten!). Ik benoem alleen maar de vijf olifanten in de porseleinkast (Willem Ouweneel 2009) Hij beschrijft de tegenstellingen in de kerk over de gevoelige onderwerpen: Schepping tegenover evolutie, hetero’s tegenover homo’s, vrouwen in het ambt, volwassendoop tegenover kinderdoop en tenslotte de gaven van de geest en dan denkt hij vooral aan gebedsgenezing en het spreken in tongen. Ook in de kerk kunnen we er wat van. En let maar eens op, in al die discussies binnen de christelijke gemeenten wordt de waarheid altijd met de eeuwigheid verbonden: als je niet kunt denken zoals ik, dan ben je voor eeuwig verloren!

De bijbel open
Het stukje tekst wat hierboven staat komt uit een brief van Paulus aan de gemeenteleden van de kerk in Korinthe. Het hoofdstuk wordt ook wel het lied van de liefde genoemd. De schrijver Paulus heeft het nodig om de eerste lezers duidelijk te maken dat liefde belangrijk is. Het functioneert als de lijm binnen een relatie en binnen een samenleving. Zonder de liefde wordt een relatie koud en kil.
Het hele lied is eigenlijk één grote oproep om lief te hebben. Dat is in die gemeente van Korinthe ook wel nodig er is namelijk veel verdeeldheid onder de gemeenteleden. Paulus ziet het gebeuren: Er is veel polarisatie, er zijn grote verschillen tussen arm en rijk en regelmatig vechten ze hun geschillen uit voor de rechter.

De reden dat het allemaal in die kerkelijke gemeente gebeurd is denk ik dat die gemeente deel uitmaakt van een cultuur die niet bepaald christelijk was. Korinthe was in die tijd een wereldstad. Een bruisend centrum van wereldhandel, sport en theater waren populair. De bevolking bestond vooral uit soldaten uit het Romeinse leger, sportmensen en zakenmensen. Iedereen was heel erg gericht op het eigen ik: prestaties, status en macht waren belangrijk! En tegelijkertijd was er veel zedeloosheid, corruptie en werden er vele afgoden vereerd.

Een gezegde in die oude tijd was dan ook “leven als een Korintiër” waarvan we nu zouden zeggen “leven als een heiden” en daarmee bedoelen we een samenleving die zich niets aantrekt van God noch Zijn gebod. Trouwens steeds als ik die brieven aan de Korintiërs lees dan herken ik er veel in wat er nu ook in onze tijd speelt.

En de apostel Paulus wil nu dat de rust en de vrede in die gemeente weer terugkeert en daarom begint hij over de liefde. Hoe de liefde mensen totaal kan veranderen en zusters en broeders van elkaar maakt. Paulus heeft het hier over dienende liefde waar mensen zichzelf niet meer het belangrijkste vinden. Liefde voor onszelf koestert eigen overtuigingen en standpunten: geloof, kerk, politiek of belangen in een bedrijf. Dienende liefde is niet gericht op het eigen ik, maar op God en de ander. Eigen liefde wil bezitten, dienende liefde wil geven. Eigen liefde is al snel afgunstig en maakt de verschillen groter, maar dienende liefde wil God gehoorzamen en ziet de medemens als broeder of zuster. Bij echte liefde wordt het hart bedroeft door wat de ander hem aandoet, maar wordt niet verbitterd of rancuneus. Echte liefde heeft oog voor barmhartigheid en rechtvaardigheid, heeft oog voor de slachtoffers en strijd tegen onrecht.

Slot.
Juist in het gebod van de liefde zet Jezus de liefde niet tegenover elkaar. Jezus zegt: ‘Heb de Heer, uw God, lief met heel uw hart en met heel uw ziel en met heel uw verstand. Dat is het grootste en eerste gebod. Het tweede is daaraan gelijk: heb uw naaste lief als uzelf. Deze twee geboden zijn de grondslag van alles wat er in de Wet en de Profeten staat.’ Matheus 22: 36-40.

Jezus zet dus de liefde voor God niet tegenover de liefde voor de naaste, nee juist die twee vullen elkaar aan. Vanuit de liefde voor God de naaste liefhebben en ook andersom, door je naaste lief te hebben God te dienen. En ook jezelf niet tegenover de naaste plaatsen. En wat Jezus ook doet is de Bijbel bij elkaar houden. Niet de profeten tegenover de wet en evenmin het oude testament tegenover het nieuwe testament. Niets is belangrijker, maar het gaat om de verbondenheid met elkaar.

Mogelijk een goed voornemen voor het komende jaar. Wat minder tegenstellingen creëren en wat meer verbondenheid. Niet hoe ik mijn gelijk krijg of mijn belangen gediend worden, maar hoe kunnen we samen verder? Als samenleving of als christelijke gemeente. Ik stel vast dat er nog een hoop te doen valt.

Deze meditatie is gepubliceerd in de Tsjerkepraat van 18 januari 2024

Pieter Knijff