“Tegen uw volk smeden zij een complot, ze spannen tegen uw lieveling samen en zeggen: ‘Kom, wij verdelgen dit volk, Israëls naam wordt nooit meer genoemd.’ Zij hebben samen plannen gesmeed en zich tegen U verenigt.” Psalm 83: 4-6

Hoe het nu omslaat.
Het is verbazend hoe in een korte tijd onze gedachten over joden totaal zijn omgeslagen. Na het bekend worden van de cijfers over de Holocaust na de tweede wereldoorlog bestond er diepe schaamte tegenover het joodse volk. En er was er een diep besef: dit nooit weer! Maar bij het aanbreken van de 21e eeuw zie je een verandering gebeuren. Ineens komen oude stereotypen weer naar boven en is Jodenhaat inmiddels weer deel geworden van onze samenleving. Op social media, op voetbalvelden en op diverse plaatsen in onze samenleving is het gemeengoed geworden. Nu vaak met het excuus dat Israël grond van anderen inneemt en daar buitensporig geweld bij gebruikt. Ook in de gangbare media wordt al gesproken over kolonisatie; of Israël geen grondrechten meer heeft. En de uitspraak “From te river to the sea, Palestina will be free” kan openlijk worden geuit en getoond, vrijwel zonder kritiek. De achterliggende gedachte is wel dat het land Israël van de aardboden moet verdwijnen en dat er geen plaats meer is voor joden op deze aarde.

De wortels van Jodenhaat
Het centrum voor informatie en documentatie Israël gebruikt de volgende omschrijving voor Jodenhaat: “Antisemitisme is een bepaald beeld van Joden, dat zich kan uiten als haat tegen Joden. Retorische en fysieke uitingen van antisemitisme worden gericht tegen Joden of niet-Joden en/of hun bezittingen, tegen instellingen van de Joodse Gemeenschap, en religieuze voorzieningen. Vervolgens schrijven ze: “Antisemitisme wijst Joden aan als zondebok, en gaat vaak uit van het idee dat Joden deel zijn van een wereldwijde samenzwering, met als doel de mensheid schade toe te brengen of wereldheerschappij te verwerven. Antisemitisme uit zich in spraak, tekst, visuele vorm en in daden, waarbij gebruik wordt gemaakt van kwaadaardige stereotypes en negatieve karaktereigenschappen.”

Antisemitisme kent volgens mij de volgende kenmerken:

• Antisemitisme houdt nooit rekening met het individu en zijn/haar gedrag, maar is altijd een collectieve aanklacht. Je wordt als Jood afgerekend of je nu goed doet of fout.
• Het gaat altijd gepaard met leugens of halve waarheden.
• Vaak worden mensen van joodse afkomst verantwoordelijk gehouden voor zaken waar ze niet verantwoordelijk voor kunnen worden gehouden.
• Vaak is de kritiek buiten proportioneel, waar andere volken mee wegkomen, daar wordt Israël op afgerekend.

Ook de motieven zijn heel verschillend. In de vorige eeuw kregen de joden de schuld van crisis en oorlogen. De communisten joegen ze weg omdat ze zich niet wilden aanpassen aan het communistische systeem. Het nationaalsocialisme zag hen als een bedreiging van het ras.
In het Christendom is lange tijd de vervangingstheologie (De kerk in plaats van Israël) de reden geweest en nu zie je een strijd tussen de Islam en het Jodendom. Maar het komt iedere keer op hetzelfde neer; er is geen plaats voor Gods volk op deze aarde, niet in de afzonderlijke landen en niet in hun eigen land.

Psalm 83
De tekst hierboven komt uit een psalm wat je eigenlijk wel een klaaglied kunt noemen van Israël. Het is eigenlijk één groot gebed tot God dat Hij niet afzijdig moet toekijken, maar dat Hij Zijn volk moet helpen. In vers 4- 6 wordt de Jodenhaat omschreven. Opvallend is daarbij vers 6 waar de dichter schrijft dat uiteindelijk Jodenhaat een haat is tegen God. Dat kom je wel vaker in de Bijbel tegen. De Bijbel spreekt over een geestelijke strijd tussen God en satan. Satan heeft daar in ieder geval twee redenen voor: Hij wil Gods oogappel vernietigen en Hij wil voorkomen dat God weer terug op de Sion komt, want dat betekent het einde van de macht van Satan. Zo gebruikt Satan de farao, de persoon Haman in het boek Esther, de nazi’s in Duitsland en nu mogelijk Iran om het joodse volk te vernietigen.
In vers 10-13 wordt beschreven hoe God in de geschiedenis Israël al zo vaak heeft gered. En dat is ook zo. Geen volk is zo lang en vaak bedreigd en toch bestaat het nog steeds.
In vers 14-16 wordt God opgeroepen om te helpen om de vijanden van Israël te verslaan en tenslotte maakt de dichter duidelijk “Dan zullen zij weten dat Uw naam Heer is, dat U alleen de Allerhoogste bent op aarde!

Een waarschuwing voor ons.
Mogen we dan geen kritiek meer hebben op Israël of de regering van Netanyahu? Is alles wat Israël in de Gazastrook doet goed te praten? Nee in geen geval. Maar we moeten wel oppassen dat we niet meegaan in antisemitisme. In de eerste plaats betekent dat, dat we ons goed moeten laten informeren. En daar moet je echt iets voor doen. Vertrouw niet blindelings de social media, tv en kranten. Ga ook eens kritisch luisteren bij “Christenen voor Israël” of bij het “Israëlisch weekblad”. Probeer je erin te verdiepen, wat zijn nu echt de feiten? Hoe zit de geschiedenis in elkaar? Worden wel de juiste afwegingen gemaakt? Hou er ook rekening mee dat er kwaadwillende bedoelingen liggen achter nieuwsfeiten. We zijn dat lange tijd niet meer gewent; op het nieuws kon je vertrouwen. Maar we leven nu in een andere werkelijkheid. En kijk ook eens naar het theologische perspectieven, de Bijbel spreekt over een toekomst met het joodse volk. Ze zijn erbij! Daar moeten we iets mee.

Pieter Knijff

Deze meditatie is gepubliceerd in de Tsjerkepraat van 9 Mei 2024