Opvoeden
Wie zijn zoon de stok onthoudt, haat hem, wie hem liefheeft, tuchtigt hem. Spreuken 13:24

Dietrich Bonhoeffer schrijft uit de cel aan zijn verloofde Maria von Wedemeijer, het is 22 januari 1944, het volgende:

“Ik vind het heel indrukwekkend wat vader vertelde over de opvoedingsmethoden van zijn vader. Deze stugheid in de verhouding van de vader tot de zoon is een teken van grote kracht en innerlijke zekerheid, die voorkomt uit het bewustzijn van de heiligheid van het vaderambt. De mensen van tegenwoordig zijn zo zwak en zijn bang de liefde van hun kinderen te verliezen. En zo degraderen zij zichzelf tot kameraden en vrienden van hun kinderen en maken zich ten slotte juist daardoor overbodig.Voor mij is deze opvoeding- die niets is- een gruwel. Ik geloof dat onze ouderlijke huizen daarover een gelijke visie hebben.” (Uit “Bruidsbrieven uit de cel” Blz. 137)

Bonhoeffer wist waarover hij sprak. De wederzijde ouders van zowel Dietrich als Maria wisten zich te verzetten tegen het nationaalsocialisme. Bekend geworden is het verhaal van de grootmoeder van Dietrich die als 91- jarige dwars door een cordon van SA- lieden een winkel binnenliep van joodse eigenaars en daar ging protesteren tegen het geweld van de nationaalsocialisten. En toen de theologie studenten (van de belijdende kerk die kritisch waren over het nationaalsocialisme) werden weggestuurd van de universiteit, was het de grootmoeder van Maria von Wedemeijer die haar buitenplaats beschikbaar stelde om daar de theologieopleiding voort te zetten.

Het was Adolf Hitler die de jeugd in Duitsland wist te onderwerpen. Van hem is de uitspraak “Wie de jeugd heeft de toekomst” Hitler wist dat hij met de jeugd zich veel sneller kon ontwikkelen, de economie raakte in een stroomversnelling en zijn leger kon zich razendsnel aanpassen. Jongeren werden massaal lid van de Hitlerjugend en deze nam de opvoeding gewoon over. Gevolg was dat jongeren in opstand kwamen tegen hun ouders. Het gebeurde zelfs dat jongeren hun ouders aanklaagden bij de SS dat grote gevolgen voor de ouders kon hebben.

Waar Bonhoeffer zich tegen verzet is dat ouders niet “leuk’ moeten opvoeden, maar dat ze moeten vasthouden aan normen en waarden die belangrijk zijn. En dat ze ook best grenzen mogen aangeven en streng mogen zijn. Zeker als dat in het belang is van het kind en de samenleving. Wat ik met dit voorbeeld willen zeggen is dit: opvoeding doet ertoe!

De tekst
Bovenstaande tekst staat in het boek van de Spreuken en daar gaat het om wijsheid. In de bijbel is wijsheid levenskunst. Zo leven dat je slim door het leven heen komt. Het boek Spreuken staat dan ook vol met allerlei praktische adviezen. Om de tekst uit te leggen wil ik beginnen met wat deze niet betekent. Dit is geen oproep om er maar wat op los te slaan en dat ouders zich mogen afreageren op hun kinderen. Dat heeft niets met wijsheid te maken! De schrijver van deze tekst heeft maar één doel en dat is het belang van het kind. Die moet er beter van worden. Straffen doe je dus niet uit woede, frustratie of onmacht. Maar je straft uit liefde voor het kind en uit bezorgdheid.

Het punt wat de schrijver van Spreuken wil maken is dit: niet voor je verantwoordelijkheid weglopen. Veel ouders zijn bang om de sympathie van de kinderen te verliezen en worden daardoor meegaand. Maar de spreukendichter maakt hier duidelijk dat je dan juist een kind niet liefhebt. Je hebt dan jezelf lief en je kiest voor de weg met de minste weerstand. Ouders moeten duidelijk zijn tegenover hun kinderen.

Les in opvoeding
Het doel van de opvoeding hoort te zijn het kind voor te bereiden op het leven van de volwassenheid. Dat het kind een leven aankan in een wereld vol met kwaad en moeilijke problemen. Dat noemt de Spreuken levenskunst of beter wijsheid. Om daar een kind voor weerbaar te maken heeft het kind grenzen nodig in de opvoeding. Als het kind van geen grenzen weet wordt het of onzeker of arrogant. Iedere ouder heeft daar zijn eigen methode voor, vaak van huis uit meegekregen, maar het doel van ‘straffen’ is om duidelijke grenzen aan te geven en als die worden overtreden dat er dan consequent een maatregel volgt. Een maatregel die het kind begrijpt en daarvan leert.

Onze Here Jezus
Om op een juiste wijze te op te voeden kunnen we ook naar onze Here Jezus kijken. Hij was altijd vol liefde en belangstelling, maar had ook hele duidelijke grenzen. Zo werden de Schriftgeleerden met harde woorden rechtgezet en jaagde Jezus met een zweep de mensen weg, die handel bedreven op het tempelplein. En dit allemaal met een duidelijk doel mensen bij God te brengen en mensen bij God te houden. Alles stond in het teken van de wil van de Vader. En dat is trouwens bij de Spreuken niet anders, het centrum van de Spreuken vind je terug in Spreuken 3 vers 5 “Vertrouw op de HEER met heel je hart, steun niet op eigen inzicht. Denk aan Hem bij alles wat je doet, dan baant Hij voor jou de weg. Wees niet eigenzinnig, maar heb ontzag voor de HEER en ga het kwaad uit de weg.” Iets wat je ook mooi kunt meenemen in de opvoeding. Succes ermee! En ik sluit af met een liedje wat we in mijn jonge jaren vaak zongen in de jeugddiensten:

Wat God in deze tijd zoekt,
dat is een jeugd die strijdt,
die zich met ziel en lichaam,
aan Christus heeft gewijd.
Maar niet in eigen krachten
Zich inspant tot het werk.
God zoekt in deze dagen
een jeugd in Zijn kracht sterk.

Wat God in deze tijd zoekt,
dat is een jeugd vol vuur,
die aan de Heiland trouw is,
die Hem dient ieder uur.
Die niet slechts met de lippen
Hem Heer en Meester noemt.
God zoekt in deze dagen
een jeugd die in Hem roemt.

Pieter Knijff

Deze meditatie is gepubliceerd in de Tsjerkepraat van 26 januari 2023