De elf leerlingen gingen naar Galilea, naar de berg die Jezus hun had genoemd, en toen ze hem zagen bewezen ze hem eer, al twijfelden enkelen nog.

Mattheüs 28: 16

Met Pasen vieren we de opstanding van Jezus en welke gevolgen dat voor ons had. Een feest om blij van te worden. Maar dat geldt niet voor iedereen. Er zijn ook (veel?) mensen die het weinig meer zegt. Mogelijk houden ze de opstanding van Jezus voor waar, maar weten niet of dat nog iets kan betekenen voor henzelf? Vrijwel alle gelovigen hebben last van aanvechting. Is het wel waar? Klopt de Bijbel? Is er wel echt een hemel? Vragen waar je dringend een antwoord op zoekt.

Twijfel is de toestand waarin je niet meer weet wat je moet denken, voelen of geloven. Geloofstwijfel is de onzekerheid over je geloof. Je ervaart dat je de vaste grond onder je voeten voor een tijd kwijt bent. Iemand die dat overkwam was Boele IJtsma, hij schreef in 2009 het boek “Van de kaart”, waarin hij het proces van de vertwijfeling van een theologiestudent beschrijft. Hij benoemt daarin een aantal oorzaken, ik benoem er een paar:

1. Hij ervoer God niet meer in zijn leven – hij kon geen concrete voorbeelden meer geven.
2. Hij vond het verhaal over de zonde lastig: hoe kon God zoveel leed toelaten? En zelf probeerde hij oprecht te leven.
3. Hij vond de Bijbel steeds meer strijdig met de feitelijkheid – hij had moeite met het scheppingsverhaal, het bestaan van de ziel en de toekomstverwachting van de aarde.
4. De hemel stond voor hem te veraf.
5. Hij verloor zijn passie, verlangen en bewogenheid, daartegenover zocht hij naar antwoorden op wezenlijke levensvragen.

Hij ervoer steeds meer dat zijn levensverhaal niet meer paste in Gods verhaal, dat eigen ervaringen strijdig waren met wat God in Zijn boek de Bijbel laat zien. In dat proces van twijfel en verwarring voelde hij zich eenzaam en niet gekend.

In de tekst die hierboven staat worden de volgelingen van de Here Jezus zwaar beproefd. Hun Meester met al Zijn goede woorden, beloften en wonderen sterft aan een kruis. Weg idealen, weg beloftevolle toekomst en weg redding.

Als ze de eerste verhalen horen over dat Jezus waarlijk is opgestaan, kunnen ze dat bijna niet geloven. Zelfs als de Here Jezus lijfelijk voor hen staat is het wonder nog te groot. We kennen het verhaal van Thomas die niet eerder kon geloven dan dat hij de spijkergaten in de handen van de Here Jezus heeft waargenomen. En al konden ze dan zien dat Jezus echt was opgestaan, dan nog bleef de betekenis daarvan ver bij hun vandaan. Dat kwam later pas.

Toch moeten ons twee zaken opvallen in dit verhaal. In de eerste plaats dat er ruimte is voor twijfel. Dat kom je in de heilige boeken van andere godsdiensten niet tegen. Alleen de Bijbel accepteert gevoelens van twijfel. Het tweede is het moment waarop dit geschreven is. Als Mattheüs dit schrijft zijn de apostelen allang uitgezonden en verkondigen zij op diverse plaatsen in de wereld het Evangelie. En dat verkondigen is dus blijkbaar begonnen met gevoelens van twijfel.

Dat betekent dus dat ook voor de hoorders deze gevoelens van twijfel niet vreemd hoeven te zijn. Er valt ons trouwens nog iets op. Als de Here Jezus Zijn zendingsbevel geeft, geeft Hij dat aan alle discipelen, aan zij die zeker weten en zij die twijfelen. Ze moeten volgeling worden, zich laten dopen en zich laten onderwijzen, dan komt het vanzelf goed. In dat vertrouwen moeten ze zich blijkbaar maar overgeven.

In 2018 werd er een onderzoek gehouden onder 875 gelovige en kerkelijk betrokken jongeren naar geloofstwijfel. Je kunt de resultaten terugvinden op de site van BEAM. Tachtig procent van de jongeren gaven daar aan te twijfelen aan eigen kunnen. Ze voelen zich onzeker over of ze wel goed genoeg christen zijn? Of de Heilige Geest wel in hen werkt en of ze wel in de hemel komen?

Wat ook uit het onderzoek bleek is dat er minder twijfels waren over de feitelijkheid van de Bijbelse verhalen. Dat Jezus was opgestaan uit de dood was voor hen gewoon waar.

Iets wat mij raakte in dat onderzoek was dat 98% van de jongeren aangaf dat er binnen hun eigen kerkelijke gemeente geen ruimte was om over hun twijfels en vragen te spreken. Twijfel behoorde er niet te zijn en in ieder geval sprak je daar niet over.

Dat is het punt dat ik vandaag wil maken. Twijfel mag er ook gewoon zijn. Over twijfels mag gesproken worden. De twijfelaar is niet minderwaardig of van zijn voetstuk gevallen. Jezus stuurt ook de twijfelaars op weg. In de gemeente tellen de twijfelaars mee en mag er gesproken worden over de vragen en gevoelens die er bij twijfel bovenkomen. Juist binnen de gemeente zou ik zeggen. Juist omdat we in de Bijbel op meerdere plaatsen de toestand van twijfel tegenkomen.

Ik besluit met een gedicht dat ik vond op de website van BEAM, wanneer het gaat over die geloofstwijfels.

Ik bid
ik zing
ik geef
en vergeef
ik ken alle normen
ik ken alle waarden
ik weet dat wraak
verliest van genade
ik ben christen
iets wat ik weet
maar niet altijd
voluit beleef
ik lees elke dag
de Bijbel
maar waarom
zit ik dan nog zo
te strijden
met al die constante
twijfels?
lieve God,
ik ben hier nu
maar waar bent U?

Pieter Knijff

Deze meditatie is gepubliceerd in de Tsjerkepraat van april 2021

Wil je in gesprek over belijdenis doen neem dan contact op met onze pastoraal werker of predikant.